شناخت متادون

متادون

متادون:

تاریخچه:

داروی متادون (Methadone) در سال 1937 در کشور آلمان ساخته و تولید شد. در زمان جنگ جهانی دوم عرضه تریاک در اروپا متوقف شد، در حالی که مصرف کنندگان این ماده مخدر در اروپا و کشور آلمان فراوان بودند و نبودن تریاک مردم و مسئولین نظامی این کشور را با مشکلات جدی روبرو ساخته بود. بنابراین به دستور مقامات آلمانی شرکت های داروسازی و شیمی دانان این کشور مکلف و موفق به ساختن داروی جایگزین و صنعتی جدیدی شدند که برای تولید آن به خشخاش متکی نباشند و عمر ماندگاری آن در بدن انسان طولانی تر باشد که در اینجا (متادون) متولد شد.

تولید این مخدر مصنوعی در دهه 1960 نتایج و دستاوردهای مفید خود را در زمینه کنترل و مهار اعتیاد آشکار کرد و تقاضا برای خرید و مصرف تریاک را کاهش داد و به عنوان ماده ای جایگزین متداول شد.

معرفی:

متادون یک داروی شبه افیونی صنعتی است که از ترکیب مواد شیمیایی در آزمایشگاه تولید میشود و بیشتر به عنوان جایگزینی با عوارض کمتر به جای سایر مخدرهای افیونی نظیر: تریاک ، هروئین و مرفین کاربرد دارد. این دارو به صورت اصولی میبایست توسط پزشکان متخصص و در اندازه های تعیین شده در طول زمانی مشخص تجویز شود. متادون را بیشتر برای افرادی که وابستگی های طولانی و شدیدی به مخدرهای قدرتمند مانند: هروئین ، کراک و... دارند تجویز میکنند تا بتوانند آثار مخرب آن را کنترل نمایند.

نوع شکل و مقدار تجویز:

متادون به صورت قرص،شربت و آمپول موجود میباشد که نوع قرص و شربت آن به دلیل قابلیت کنترل دوز مصرفی و استفاده خوراکی رایج تر میباشد. مقدار مصرف معمولی

شربت متادون برای بزرگسالان روزانه بین 2 تا 20 سی سی (cc) و به شکل قرص در اندازه 5/2 تا 15 میلی گرم برای زمانی در حدود 8 تا 24 ساعت تجویز میشود ولی مصرف این دارو حتی در کمترین مقدار میتواند برای کودکان کشنده باشد. در مورد زنانی که بصورت مداوم از متادون استفاده میکنند، امکان دارد که عادت ماهانه خود را از دست بدهند و تنها زمانی که مصرف خود را قطع نمایند بدن آنها به حالت طبیعی باز میگردد. در صورت بارداری فرد مصرف کننده متادون، قطع ناگهانی توصیه نمیشود چرا که این کار میتواند موجب سقط جنین و یا تولد زود هنگام و نارس کودک بشود. در این مواقع مشورت با پزشکان متخصص و مجرب توصیه میشود.

اهداف از برنامه متادون درمانی:

برخی از بیماران وابسته به افیون ها در مراحل پیشرفت و حاد ممکن است قادر به رسیدن به وضعیت پرهیز مداوم نباشند. به همین دلیل در صورت عدم پاسخ به درمان قطعی فرد، برای حل این معضل مفهومی تحت عنوان داروی جایگزین یا نگهدارنده بوجود آمده است. در این نوع معالجه، یک داروی مخدر مجاز و کنترل شده (مانند متادون) برای بیمار تجویز شود و دوز آن تا اندازه ای میباشد که علایم ترک (خماری) بروز نکرده و ولع مصرف موادهای پرخطر و غیر مجاز به حداقل برسد. این درمان نگهدارنده ممکن است برای مدت طولانی ادامه یابد و برای قطع وابستگی به دارو و پایان درمان لازم است ارتباط بیمار با مراکز درمانی مجاز برای پیشگیری های بعدی و انجام درمان های تکمیلی حفظ و ادامه یابد. درمان های تکمیلی شامل: 1- روان درمانی فرد ، 2- گروه درمانی ، 3- خانواده درمانی ، 4- حمایت های خانوادگی و اجتماعی میباشد.

اولین و مهمترین هدف در برنامه متادون درمانی، کاهش آثار و عوارض جانبی سوء مصرف و تزریق مخدرهای رایج خیابانی و افیونی و کاستن از آسیب های خانوادگی و اجتماعی و جلوگیری از بروز افکار و رفتارهای ضد ارزشی و پر خطری که مصرف کنندگان معمولاً از خود بروز میدهند میباشد.

قابلیت متادون در مهار اعتیاد به مواد مخدر به خاطر چند عامل است:

اول اینکه با مصرف متادون تحت نظارت پزشک، از بروز علایم ترک مواد (خماری) جلوگیری میشود و عطش و اشتیاق زیاد و بیمارگونه فرد را برای مصرف دوباره مواد کاهش میدهد.

دیگر اینکه نقطه تحمل جسم انسان در مواجه با متادون نسبت به سایر مخدرها بیشتر

میباشد، یعنی اینکه میتوان دوز دارویی ثابتی از متادون را برای مدت طولانی بدون افزایش مصرف کرد. همچنین استفاده درست و اصولی این دارو تحت مراقبت پزشکی، سرخوشی و نئشگی زیادی به همراه ندارد و این فقدان نئشگی در فرایند زمان، جذابیت و گرایش به مواد مخدری مانند هروئین یا تریاک را برای فرد کاهش می دهد که در نهایت موجب بازگشت او به وضعیت طبیعی زندگی میشود.

طول عمر و ماندگاری:

مدت زمان ماندگاری متادون در جسم انسان یا در نظر گرفتن میزان سوخت و ساز بدنی افراد مختلف، بین 8 تا 48 ساعت در نظر گرفته شده است. در حالی که طول عمر و تأثیر هروئین کمتر از 2 ساعت و تریاک در حدود 4 تا 8 ساعت میباشد، (در خانم ها ماندگاری کمتری دارد). در نتیجه مصرف کنندگان متادون دیگر نیازی به استفاده چند باره در طول روز را ندارند. به همین دلایل با گذشت زمان متادون تبدیل به داروی منتخب و محبوب مشاوران و پزشکانی شد که سعی در مهار و درمان بیماری اعتیاد و وابستگی به مواد مخدر را داشته و دارند.

عوارض و تأثیرات مصرف متادون:

1. آثار و عوارض معمول آن مانند سایر گروه مخدرها میباشد:

رنگ پریدگی ، خواب آلودگی ، خشکی دهان ، تعریق ، حرارت زیاد بدن ، تپش قلب ، ضعف و گیجی ، یبوست و مشکلات ادراری ، بی نظمی در قائدگی زنان ، حساسیت های پوستی (جوش،خارش،کهیر) ، عدم تمرکز ، نوسانات تنفسی و...

2-برخی عوارض و نشانه ها هم غیر معمول و بر اثر حساسیت دارویی یا استفاده غلط ایجاد میشوند:

افت فشار خون ، عدم تعادل جسمی و حسی ، رعشه و تشنج ، تیک و پرش عضلات ، سرمای بدنی ، اختلالات خلقی ، افسردگی ، پرخاشگری ، مسمومیت ، از کار افتادن کلیه ها و کبد ، حملات قلبی و...

3-علایم و عوارض قطع ناگهانی مصرف (خماری) مانند سایر مخدرها میباشد:

آبریزش از بینی و چشم ، دهان دره ، عطسه ، تاری دید ، عدم اشتها و میل به غذا ، لرزش و عرق کردن ، اسهال ، حالت تهوع و استفراغ ، حرارت غیر عادی بدن یا سرما ،

درد شکم ، اختلال در خواب شبانه ، دردهای جسمی و عضلانی شدید ، تحریک پذیری احساسی و خلقی ، افسردگی ، عدم تعادل روانی ، پرخاشگری و ...

موارد قابل ذکر و توصیه ها:

1. افرادی که خواهان درمان با این نگهدارنده میباشند لازم است مشاوره های تخصصی مربوطه را از افراد مورد تأیید وزارت بهداشت و یا بهزیستی دریافت نمایند.

2. باید دانست مادامی که فرد تحت درمان با متادون قرار دارد، در واقع هنوز از نظر جسمی وابسته به شبه افیونی ها میباشد.

3. برای کسب نتیجه مطلوب متادون را در مقدار توصیه شده و با نیت درمانی استفاده نمایند.

4. متادون هم مانند تمام مخدرها ایجاد وابستگی جسمی و روانی میکند و در صورت مصرف اشتباه عوارض سوء به همراه دارد. افرادی که به صورت تفننی مصرف مواد دارند مجاز به استفاده از این درمان به دلیل عوارض سوء آن نیستند.

5. دوره و سیکل درمان با این نگهدارنده گاه ممکن است ماه ها و یا سالها طول بکشد. در این مواقع صبر فاکتوری مهم در کمک به روند درمان میباشد.

6. هدف اصلی در متادون درمانی مهار اعتیاد، کاهش آسیب ها و بهبود کیفیت زندگی افراد میباشد. به همین منظور در بسیاری مواقع متادون را فقط به عنوان داروی جایگزین تجویز میکنند.

7. برای تهیه داروی متادون به مراکز مجاز مورد تأیید وزارت بهداشت و یا بهزیستی مراجعه کرده و اطلاعات درست و کاملی را به مشاورین اعلام نمایند.

8. داروی مصرفی خود را در مکان های ایمن و دور از دسترس دیگران مخصوصاً کودکان نگهداری نمایید.

9. افرادی که کارکرد کبدی ضعیف و یا کبد چرب دارند و یا بیماری های عفونی مانند: ایدز و هپاتیت) حتما باید تحت آزمایش های خاصی قرار گیرند.

10-تزریق تمامی موادهای مخدر و متادون خطرات زیاد و عمده مانند (لختگی خون ، انسداد رگها و یا ایست قلبی) و یا حتی اووردوز، کما و مرگ را در پی دارد.

11-استفاده از متادون به تنهایی منجرب به معالجه فرد نمیشود، بلکه به عنوان جزئی از فرایند درمان مورد استفاده قرار میگیرد.

12-افراد خواهان درمان از حمایت های طبی و اجتماعی برای بهبود و ارتقاء کیفیت زندگی خود بهره مند میشوند. البته مادامی که به درمان ادامه دهند.

13-افرادی که تحت معالجه با متادون قرار میگیرند میتوانند از وضعیت عادی زندگی مانند کار کردن، تحصیل، زندگی خانوادگی و... استفاده نمایند.  ولی این دارو بر تفکر آنها هیچ تأثیری ندارد.

14-این درمان میتواند تا بی نهایت هم ادامه یابد. ولی فرد متقاضی میتواند با مشاوره و موافقت پزشک درمانگر خود، از دوز متادون مصرفی در طول هفته یا ماه ها به تدریج کاسته و فرایند درمان را تسهیل نمایند. 

15-مصرف داروها و مخدرهای دیگری با متادون مانند: الکل ، افیون ها ، قرص های خواب آور ، محرک ، روانگردان ، آرامبخش و... خطرات جانبی زیاد و حتی اووردوز (ایست قلبی) را دارد.

16-هرگز نوع قرص و مایع متادون را بصورت تزریق استفاده نکنید. از جویدن، خرد کردن، نصف کردن و یا پودر کردن قرص متادون اجتناب کنید. بهتر است آن را در آب و یا آب میوه حل کرده و یکباره بنوشید.

17-متادون سرعت تفکر و عکس العمل را کند مینماید. لذا در هنگام رانندگی و یا سایر فعالیت هایی که نیاز به هوشیاری دارند مراقب باشید.

18-مردانی که ار متادون استفاده میکنند و حدود 4/1 از سطح هورمون تستسترون آنها کاهش می یابد و ممکن است فعالیت جنسی آنان تحت تأثیر قرار گیرد. در این موارد پزشک خود را مطلع نمایید. در زنان این عارضه دیده نشده است.

19-اگر بعد از چند هفته مصرف دارو، پاسخ مطلوب حاصل نشد، بدون مشورت پزشک مصرف دارو را نباید افزایش داد. در صورت فراموش کردن یک نوبت مصرف، در زمان بعد مقدار را دو برابر نکنید. در روزهای شروع درمان (بین 2 تا 6 روز اول) احتمال مسمومیت بیشتر است.

 

 

 

 

برخی از سوال های مطرح شده در مورد متادون:

آیا متادون اعتیاد آور است؟

در مورد خاصیت اعتیاد آوری متادون تمامی منابع قابل اتکاء به روی این نکته اتفاق نظر دارند که در صورت مصرف خودسرانه و بدون برنامه و تجویز پزشک متادون هم به طور حتم ایجاد وابستگی و اعتیاد میکند. ولی در مورد خود برنامه متادون درمانی برخی منابع (مانند کنگره 60) داروی متادون را به عنوان درمان کامل و قاطع قبول ندارند و فقط به چشم نوعی جایگزین به آن نگاه میکنند. آنها معتقدند اعتیاد به متادون بسیار خطرناک بوده  و ترک آن هم از ترک هروئین مشکل تر است. در تحقیقاتی که از افراد رها شده که تجربه مصرف هر دو مخدر را داشته اند (هروئین و متادون) معتقد بوده اند که (وحشت) ترک هروئین به مراتب کمتر از (عذاب) ترک متادون میباشد. از این منظر، این دسته دارویی که برای ترک مواد مخدر استفاده میشود نباید در بازار سیاه و به طور غیر قانونی و بدون نظارت خرید و فروش شده و حتی خطر مسمومیت دارویی و اووردوز را در پی دارد. ولی برخی از مراجع ذی نفع مصرف متادون را در صورتی که تحت نظارت و مراقبت پزشکی قرار گیرند را بدون خطر میدانند و به قابلیت مهار اعتیاد و کاهش آسیب های متادون را یادآور میشوند.

در زمان درمان با متادون پرهیز و برنامه غذایی چگونه است؟

دوره درمانی متادون هیچ محدودیت غذایی ندارد ولی لازم است افراد به دلیل تعریق زیاد و شرایط درمان روزانه حداقل 2 لیتر آب و سایر نوشیدنی ها را استفاده کنند تا دچار کمبود آب نشوند. ولی تأکید میشود از غذاهایی که دارای الکل است همراه با متادون پرهیز شود. تداخل با برخی غذاها در میزان جذب آن اثر دارد.

آیا متادون تست اعتیاد را مثبت میکند؟

متادون تست نوار ادراری مرفین را مثبت نمیکند مگر اینکه با سایر مخدرها مصرف شود. ولی کیت های مخصوص مصرف متادون میتواند مقدار کم متادون را هم تشخیص دهند.

آیا درمان با متادون عود مجدد نخواهد داشت؟

در این روش هم مانند تمامی برنامه ها و روش های ترک و یا درمان اعتیاد نمیتوان صد در صد اطمینان داشت که برگشت به مصرف وجود ندارد و کاهش احتمال عود مجدد

اعتیاد به ادامه درمان های تکمیلی روان پزشکی و گروه درمانی و شخصیت فردی و سطح آگاهی و اطلاعات فرد و البته عملکرد او بستگی دارد.

آیا مصرف متادون عوارض و یا محدودیت و ممنوعیت دارد؟

استفاده از متادون هم مانند تمامی داروها و مخدرها دارای عوارض جسمی و روانی میباشد ایجاد وابستگی میکند. در صورت مصرف تحت نظارت افراد مطمئن و با تجربه در مقوله درمان اعتیاد و پزشکان و درمانگران مجاز میتوان از عوارض سوء مصرف و جانبی متادون کم کرد. محدودیت دارویی برای افرادی که کارکرد کبدی ضعیف و چرب دارند و نیز بیماری هایی مانند: هپاتیت ، ایدز ، بیماران قلبی و خاص و زنان باردار و یا شیرده با مشورت پزشک اعمال میشود و نیازمند نظارت های دقیق و آزمایش های خاص دارد، در کل بهتر است برای اطمینان مطابق دستورالعمل وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و بهزیستی و در بیمارستان ها و درمانگاه های مجاز تشکیل پرونده داد.

آیا در دوره درمانی متادون میتوان فعالیت های روزانه را داشت؟

پاسخ به این سوال مثبت است. هدف اصلی از این روش بازگشتن افراد به وضعیت عادی زندگی و انجام تمامی فعالیت های روزمره زندگی میباشد. اما در طی روزهای اول شروع درمان و تأیین دوز مناسب فرد و یا زمان کاهش مقدار دوز ممکن است بیمار به استراحت نیاز داشته باشد.

قبل از شروع درمان چه مواردی را به پزشک اطلاع دهیم؟

داشتن آسم و سایر اختلالات تنفسی ، بیماری های کبدی و کلیوی ، کم کاری تیروئید ، انحنای ستون فقرات ، تومور مغزی و ضایعات نخاعی ، صرع یا تشنج ، فشار خون پایین ، بیماری کیسه صفرا، اختلال در غده آدرنال ، مشکلات ادراری پروستات ، سابقه بیماری های روحی و اعتیاد به دارو و یا مواد مخدر.

برای دریافت متادون چه کار باید کرد؟

برای شروع درمان با متادون و کم کردن هزینه های آن بهتر است در انتخاب کلینیک یا بیمارستان و یا درمانگران خصوصی وسواس و دقت نظر داشت تا هم نتیجه مطلوب را دریافت کرده و هم طبق تعرفه های حمایتی دولت هزینه های درمان پرداخت شود. متأسفانه مراکزی هستند که یا تجاری شده اند و یا مشاوره های درست و مناسب را ارائه نمیدهند. علت این معایب را میتوان به درآمد حاصل از پروژه متادون و ضعف نظارت

سازمان های مسئول دانست. برخی عطاری ها هم اقدام به توزیع این دارو میکنند که غیر قانونی است و اصالت دارویی آنها معلوم نیست.

آیا متادون راه چاره است؟

شاید درمان با متادون را انتخاب بد از بدتر دانست. مجدداً خاطر نشان میکنیم که متادون داروی بی خطر و یا کم خطری نیست. مصرف روزانه 40 میلی گرم متادون معادل 8-7 گرم تریاک است. سازمان بهزیستی کشور در این مورد میگوید: (درمان با این روش عوارض هم دارد ولی برای مصرف کنندگان با رفتارهای پرخطر شیوه مطلوبی است.)

ما در این مقاله سعی کردیم اطلاعات نسبتاً کاملی را در مورد متادون، عوارض آن، خطرات و منافع این دارو بیان کنیم. ولی در آخر توصیه میشود که با آگاهی و اطلاعات درست و کامل نسبت به معایب و محاسن این دارو، برای درمان خود تصمیم گیری کنید. همیشه کوتاه ترین راه، بهترین راه نیست.

تصاویری از شربت و قرص متادون: